Mã UPC là gì? Cấu tạo, cách tính và các loại mã UPC phổ biến

Nếu bạn đang tìm hiểu “mã UPC là gì” để phục vụ hoạt động bán hàng hoặc đăng ký mã số mã vạch cho sản phẩm – bài viết này sẽ giúp bạn nắm rõ từ cấu tạo, cách tính, biến thể đến cách ứng dụng thực tế.

UPC là gì?

Nếu bạn từng mua hàng ở siêu thị hoặc cửa hàng tiện lợi tại Mỹ hay châu Âu, chắc hẳn đã thấy mã vạch gồm nhiều vạch đen trắng kèm dãy số phía dưới – đó chính là mã UPC (Universal Product Code). Đây là hệ thống mã số mã vạch tiêu chuẩn GS1, được sử dụng rộng rãi trên toàn cầu để định danh sản phẩm, giúp quản lý bán lẻ, kho vận và truy xuất nguồn gốc hàng hóa hiệu quả hơn.

Với chuỗi 12 chữ số, mã UPC giúp máy quét tại điểm bán (POS) nhận diện sản phẩm nhanh chóng, tự động hiển thị tên hàng, giá bán và nhà sản xuất.

Nguồn gốc và vai trò của mã UPC trong chuỗi cung ứng

Mã UPC được phát triển vào năm 1973 bởi George J. Laurer thuộc IBM và nhanh chóng trở thành chuẩn mã vạch đầu tiên được thương mại hóa tại Mỹ. Từ đó, UPC trở thành nền tảng quan trọng trong chuỗi cung ứng bán lẻ hiện đại, giúp:

• Rút ngắn thời gian thanh toán và kiểm kê hàng hóa.

• Giảm sai sót trong quản lý giá và tồn kho.

• Hỗ trợ tự động hóa quy trình bán lẻ toàn cầu.

• Đặt nền móng cho các tiêu chuẩn mã số mã vạch khác như EAN, ISBN, QR Code,…

Cấu tạo của mã UPC

Một mã vạch UPC-A tiêu chuẩn bao gồm 12 chữ số, trong đó:

• Mã hệ thống (System Number) – 1 chữ số đầu tiên:
  
  Đại diện cho loại sản phẩm (thực phẩm, dược phẩm, hoặc phi thực phẩm).

• Mã nhà sản xuất (Manufacturer Code) – 5 chữ số tiếp theo:
  
  Do tổ chức GS1 Hoa Kỳ (UCC) cấp cho từng doanh nghiệp, dùng để định danh thương hiệu.

• Mã sản phẩm (Product Code) – 5 chữ số kế tiếp:
  
  Do chính doanh nghiệp tự gán để phân biệt các sản phẩm khác nhau.

• Số kiểm tra (Check Digit) – 1 chữ số cuối cùng:
  
  Được tính toán theo công thức đặc biệt để đảm bảo dữ liệu chính xác khi quét mã.

Ví dụ: Một mã UPC hoàn chỉnh có dạng: 0 12345 67890 5

Trong đó, số 5 cuối cùng là số kiểm tra, được tính theo quy tắc chuẩn GS1.

Cách tính số kiểm tra trong mã UPC

Quy tắc tính số kiểm tra (check digit) của mã UPC tương tự EAN-13, cụ thể:

• Cộng tất cả các số ở vị trí lẻ (1, 3, 5, 7, 9, 11) → gọi là A.

• Cộng tất cả các số ở vị trí chẵn (2, 4, 6, 8, 10) → gọi là B.

• Tính: (A × 3) + B.

• Lấy phần dư của phép chia kết quả cho 10 → gọi là x.

• Nếu x = 0, số kiểm tra = 0; nếu khác 0, số kiểm tra = 10 – x.

Ví dụ, nếu bạn có chuỗi “03600029145”, sau khi áp dụng công thức trên, bạn sẽ tính được số kiểm tra là 2, tạo thành mã đầy đủ: 036000291452.

Ngoài cách tính thủ công, bạn có thể dùng ứng dụng iCheck Scan để quét và kiểm tra mã UPC tức thì. Ứng dụng sẽ hiển thị thông tin sản phẩm, nguồn gốc và doanh nghiệp đăng ký.

Nguyên lý mã hóa của mã UPC

Mỗi chữ số trong mã UPC được thể hiện bằng một tổ hợp 2 vạch đen và 2 khoảng trắng với độ rộng khác nhau.

• Mỗi ký tự chiếm 7 mô-đun chiều rộng.

• Tổng cộng, mã UPC-A 12 chữ số cần 84 mô-đun, cộng thêm 11 mô-đun bảo vệ (guard bars) ở hai đầu và giữa mã.

Nhờ cấu trúc này, máy quét có thể đọc được mã vạch từ nhiều góc độ khác nhau mà vẫn chính xác, ngay cả khi in ở kích thước nhỏ hoặc trên bao bì cong.

Các loại mã UPC phổ biến hiện nay

Dưới đây là các biến thể chính của hệ thống mã UPC:

1. UPC-A (chuẩn phổ biến nhất)

Là loại mã 12 chữ số tiêu chuẩn dùng tại Mỹ, Canada và nhiều quốc gia khác. Phù hợp cho mọi sản phẩm bán lẻ.

Bạn có thể tạo mã vạch UPC-A trực tuyến miễn phí để kiểm thử hiển thị trước khi đăng ký chính thức với GS1.

2. UPC-E (phiên bản rút gọn)

UPC-E chỉ gồm 6 chữ số, được rút gọn từ mã UPC-A để tiết kiệm không gian in ấn, thường dùng cho bao bì nhỏ như mỹ phẩm mini, kẹo, đồ uống lon nhỏ,…

3. UPC-B, UPC-C, UPC-D

Đây là các biến thể kỹ thuật mở rộng, có thể chứa thông tin y tế, mã nội bộ hoặc dữ liệu đặc biệt. Tuy nhiên, chúng ít được sử dụng trong thương mại do thiếu tính tương thích với hệ thống POS toàn cầu.

4. UPC-2 và UPC-5 (phần bổ sung)

• UPC-2: Bổ sung 2 chữ số, thường dùng cho tạp chí hoặc ấn phẩm định kỳ để phân biệt phiên bản.

• UPC-5: Bổ sung 5 chữ số, dùng để biểu thị giá bán lẻ đề xuất trên sách hoặc nhạc phẩm.

Ứng dụng thực tế của mã UPC

Mã UPC đóng vai trò thiết yếu trong các ngành bán lẻ, logistics, sản xuất và kiểm soát chất lượng.

Cụ thể, nó giúp:

• Tự động hóa quy trình bán hàng: Máy quét nhận dạng hàng hóa, hiển thị thông tin và giá bán tức thì.

• Quản lý kho thông minh: Dễ dàng kiểm kê, nhập – xuất – tồn hàng hóa.

• Chống nhầm lẫn sản phẩm: Mỗi sản phẩm có mã UPC riêng biệt, giảm lỗi con người.

• Truy xuất nguồn gốc: Hỗ trợ truy ngược đến nhà sản xuất qua mã nhà cung cấp GS1.

• Kết nối dữ liệu toàn cầu: Tích hợp trong hệ thống ERP, POS, và các nền tảng thương mại điện tử.

So sánh mã UPC và mã EAN

Tip: Nếu bạn đang bán hàng xuyên biên giới, hãy đăng ký EAN-13 để đảm bảo sản phẩm được nhận diện toàn cầu, hoặc dùng UPC-A nếu chỉ phân phối tại Bắc Mỹ.

Đăng ký mã UPC ở đâu?

Tại Việt Nam, các doanh nghiệp có thể đăng ký mã UPC thông qua:

• Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng (GS1 Việt Nam), hoặc

• Dịch vụ hỗ trợ đăng ký mã vạch tại iCheck, giúp hoàn tất hồ sơ nhanh chóng, chuẩn GS1 và nhận mã trong 1 ngày làm việc.

iCheck là đơn vị tiên phong về số hóa sản phẩm tại Việt Nam, cung cấp các giải pháp như mã QR, mã vạch, tem chống giả, và quản lý dữ liệu sản phẩm – giúp doanh nghiệp dễ dàng chuẩn hóa thông tin và minh bạch nguồn gốc.

Mã UPC không chỉ là một dãy số khô khan mà là công cụ quan trọng giúp thương mại toàn cầu vận hành trơn tru. Hiểu rõ mã UPC là gì, cấu tạo, cách tính và ứng dụng sẽ giúp doanh nghiệp quản lý sản phẩm chuyên nghiệp, nâng cao uy tín và hiệu quả vận hành.