Tem truy xuất nguồn gốc sản phẩm là gì? Giải pháp minh bạch thông tin sản phẩm

Trong thời đại mà người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến chất lượng và nguồn gốc sản phẩm, tem truy xuất nguồn gốc đã trở thành công cụ không thể thiếu để xây dựng niềm tin và bảo vệ thương hiệu. Không chỉ giúp kiểm tra xuất xứ, quy trình sản xuất hay chứng nhận an toàn, tem truy xuất còn đóng vai trò quan trọng trong việc phòng chống hàng giả, nâng cao năng lực cạnh tranh và đáp ứng yêu cầu của các thị trường xuất khẩu khó tính.

Vậy tem truy xuất nguồn gốc sản phẩm là gì, có mấy loại, cách đăng ký tem truy xuất nguồn gốc ra sao, có những lưu ý gì khi sử dụng tem? Tất cả những câu hỏi này sẽ được iCheck giải đáp trong bài viết dưới đây.

1. Tem truy xuất nguồn gốc sản phẩm là gì?

Định nghĩa tem truy xuất nguồn gốc

Tem truy xuất nguồn gốc sản phẩm là loại tem được dán trên sản phẩm, có tích hợp mã định danh như mã QR. Khi quét mã, người tiêu dùng có thể tra cứu đầy đủ thông tin liên quan đến nguồn gốc, quá trình sản xuất, vận chuyển, kiểm định và phân phối của sản phẩm.

Vai trò

Tem truy xuất nguồn gốc đóng vai trò quan trọng trong việc:

• Đảm bảo minh bạch thông tin: Người tiêu dùng dễ dàng kiểm tra thông tin sản phẩm một cách trực quan và chính xác.
• Nâng cao niềm tin và uy tín: Doanh nghiệp thể hiện sự cam kết về chất lượng, đồng thời giúp phòng tránh hàng giả, hàng nhái.
• Hỗ trợ quản lý và truy vết: Cơ quan chức năng và doanh nghiệp có thể dễ dàng kiểm tra, giám sát chuỗi cung ứng, đặc biệt khi có sự cố liên quan đến chất lượng.

2. Lợi ích của tem truy xuất nguồn gốc

Tem truy xuất nguồn gốc mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho cả người tiêu dùng, doanh nghiệp và cơ quan quản lý. Cụ thể:

Đối với người tiêu dùng

• Dễ dàng tra cứu thông tin: Chỉ với một lần quét mã QR, người tiêu dùng có thể truy cập đầy đủ thông tin về xuất xứ, thành phần, quy trình sản xuất và kiểm định chất lượng của sản phẩm.
• Tăng độ tin cậy: Việc tiếp cận thông tin minh bạch giúp người tiêu dùng an tâm hơn khi lựa chọn và sử dụng sản phẩm, đặc biệt với các mặt hàng thực phẩm, dược phẩm và sản phẩm nông nghiệp.

Đối với doanh nghiệp

• Nâng cao uy tín thương hiệu: Minh bạch thông tin sản phẩm giúp doanh nghiệp khẳng định chất lượng và sự chuyên nghiệp, từ đó xây dựng niềm tin với người tiêu dùng và đối tác.
• Cải thiện khả năng cạnh tranh: Sản phẩm có truy xuất nguồn gốc rõ ràng thường được người tiêu dùng ưu tiên lựa chọn hơn so với sản phẩm không minh bạch.
• Đảm bảo tuân thủ tiêu chuẩn sản xuất và xuất khẩu: Giúp doanh nghiệp đáp ứng các quy chuẩn như VietGAP, GlobalGAP, cũng như yêu cầu truy xuất nguồn gốc từ thị trường quốc tế.
• Tối ưu quản lý chất lượng và chuỗi cung ứng: Doanh nghiệp dễ dàng theo dõi từng công đoạn sản xuất – phân phối, từ đó nâng cao hiệu quả vận hành và giảm thất thoát.
• Kiểm soát rủi ro và xử lý sự cố nhanh chóng: Hệ thống truy xuất cho phép nhanh chóng khoanh vùng lô hàng có vấn đề để xử lý, thu hồi nếu cần thiết, bảo vệ người tiêu dùng và thương hiệu.
• Ngăn chặn hàng giả, hàng nhái: Tem truy xuất tích hợp chống giả giúp hạn chế tình trạng làm nhái sản phẩm, từ đó bảo vệ uy tín doanh nghiệp trên thị trường.

Đối với cơ quan quản lý

• Giám sát an toàn thực phẩm và hàng hóa: Tem truy xuất giúp cơ quan chức năng theo dõi lô hàng, sản phẩm, đảm bảo tiêu chuẩn về an toàn và vệ sinh.
• Hạn chế gian lận thương mại: Minh bạch thông tin góp phần chống hàng giả, hàng nhái, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và doanh nghiệp chân chính.
• Truy vết nhanh khi có sự cố: Khi xảy ra sự cố liên quan đến chất lượng hoặc an toàn, cơ quan chức năng có thể nhanh chóng xác định nguyên nhân và lô hàng liên quan để xử lý kịp thời.

3. Phân loại tem truy xuất nguồn gốc

Hiện nay, tem truy xuất nguồn gốc được phát triển dưới nhiều hình thức khác nhau nhằm phù hợp với từng ngành hàng, mục đích sử dụng và điều kiện hạ tầng. Dưới đây là các loại tem phổ biến:

Tem truy xuất nguồn gốc QR Code

Tem tích hợp mã QR – một loại mã hai chiều có khả năng lưu trữ lượng lớn dữ liệu, thường in trực tiếp trên bao bì hoặc nhãn sản phẩm.

Cách thức hoạt động: Người dùng sử dụng smartphone kết hợp với ứng dụng quét mã QR (như iCheck Trace, camera mặc định,…) để quét tem truy xuất trên sản phẩm. Sau khi quét, hệ thống sẽ dẫn đến trang thông tin điện tử hiển thị đầy đủ dữ liệu liên quan như: nguồn gốc xuất xứ, ngày sản xuất, đơn vị phân phối, chứng nhận chất lượng, hình ảnh, video minh họa, và các thông tin kiểm định khác nếu có.

Ưu điểm:

• Lưu trữ được nhiều thông tin hơn so với mã vạch truyền thống.
• Dễ quét bằng thiết bị di động thông dụng.
• Phổ biến và dễ triển khai trên nhiều loại bao bì.

Ứng dụng thực tế: Thường dùng cho thực phẩm, mỹ phẩm, nông sản, thuốc bảo vệ thực vật, hàng tiêu dùng nhanh, v.v.

Tem truy xuất nguồn gốc kết hợp chống giả

Là loại tem tích hợp tính năng chống giả (phản quang, phủ cào, hologram…) cùng mã QR truy xuất nguồn gốc.

Cách thức hoạt động:

• QR code mở: Dẫn đến trang thông tin truy xuất nguồn gốc của sản phẩm (xuất xứ, ngày sản xuất, thành phần, chứng nhận…).
• QR code phủ cào chống giả: Gắn với thông tin lô hàng cụ thể, giúp kiểm tra tính xác thực và hỗ trợ quản lý từng lô sản phẩm riêng biệt.

Ưu điểm: Tăng khả năng nhận diện hàng chính hãng.

Ứng dụng thực tế: Dùng cho sản phẩm nông nghiệp, mỹ phẩm, thời trang, thiết bị điện tử, rượu, thuốc…

Tem truy xuất nguồn gốc gắn RFID

Tem tích hợp chip RFID (Radio Frequency Identification), hoạt động bằng sóng vô tuyến.

Cách thức hoạt động: Dữ liệu sản phẩm được lưu trong chip RFID và đọc bằng đầu đọc chuyên dụng, không cần tiếp xúc trực tiếp hay ánh sáng.

Ưu điểm:

• Tự động hóa và tốc độ xử lý cao.
• Không cần quét thủ công.
• Thích hợp cho môi trường logistics, kho vận.

Ứng dụng thực tế: Phổ biến trong truy xuất nông sản số lượng lớn, chuỗi cung ứng hiện đại, siêu thị, kho hàng…

Bảng so sánh nhanh

4. Quy trình đăng ký tem truy xuất nguồn gốc

Để triển khai hiệu quả tem truy xuất nguồn gốc cho sản phẩm, doanh nghiệp cần tuân thủ quy trình đăng ký và triển khai theo các bước sau:

Bước 1. Xác định nhu cầu và loại tem truy xuất

• Doanh nghiệp cần xác định rõ mục đích: truy xuất nông sản, thực phẩm, dược phẩm, sản phẩm công nghiệp…
• Lựa chọn loại mã tem phù hợp: QR truy xuất, QR truy xuất kết hợp chống giả, …,
• Xác định hình thức quản lý: tự xây dựng hệ thống hay sử dụng giải pháp từ bên thứ ba (iCheck Trace, v.v.)

Bước 2. Chuẩn bị hồ sơ và thông tin cần thiết

Bao gồm:

• Giấy phép kinh doanh
• Giấy chứng nhận/kiểm định chất lượng sản phẩm (nếu có)
• Thông tin sản phẩm: tên, mã hàng, ngày sản xuất, hạn sử dụng, quy trình sản xuất, nguồn gốc nguyên liệu,…
• Đăng ký tài khoản trên hệ thống của đơn vị cung cấp giải pháp truy xuất
• Logo, bao bì, nội dung thông tin muốn hiển thị trên tem

Bước 3. Đăng ký tem truy xuất nguồn gốc

• Tiến hành đăng ký với đơn vị cung cấp giải pháp truy xuất nguồn gốc uy tín như iCheck Trace, Smartcheck, CheckVN hoặc các đơn vị tương tự.
• Doanh nghiệp chỉ cần tạo tài khoản, khai báo đầy đủ thông tin sản phẩm, sau đó hệ thống sẽ cấp phát tem QR hợp lệ để sử dụng.

Bước 4. Thiết kế và in tem

• Mỗi tem có mã định danh duy nhất, gắn với 1 sản phẩm hoặc 1 lô hàng
• In tem theo quy cách tem truy xuất nguồn gốc, tem truy xuất kết hợp chống giả, hoặc tem QR kết hợp NFC,…. tùy nhu cầu
• Lưu ý: Nên thiết kế tem kết hợp chống giả, bền nhiệt, chống thấm, khó bóc tách.

Bước 5. Gắn tem và kích hoạt

• Gắn trực tiếp lên sản phẩm, bao bì, hoặc thùng hàng
• Một số hệ thống yêu cầu kích hoạt trước khi tem hiển thị đầy đủ dữ liệu cho người tiêu dùng
• Doanh nghiệp có thể kiểm soát: đã quét bao nhiêu, ở đâu, thời gian nào,…

Bước 6. Quản lý và cập nhật dữ liệu

• Thường xuyên cập nhật dữ liệu sản phẩm mới, thay đổi quy trình, ngày sản xuất, xuất kho…
• Phân quyền người dùng trong hệ thống: quản trị viên, người nhập liệu, kỹ thuật viên,…

Bước 7. Báo cáo và kiểm tra

• Các nền tảng hiện đại cung cấp dashboard báo cáo scan tem, phản hồi người dùng, vị trí quét,…
• Hệ thống kiểm tra phát hiện tem giả, tem bị làm nhái, hoặc quá hạn sử dụng,…

5. Ứng dụng thực tế của tem truy xuất nguồn gốc

Tem truy xuất nguồn gốc là một công cụ chiến lược giúp nhiều doanh nghiệp nâng cao giá trị sản phẩm và mở rộng thị trường tiêu thụ.

Ví dụ ứng dụng theo từng ngành

• Ngành thủy sản: Tem QR giúp truy xuất từ vùng nuôi, quy trình thu hoạch đến dây chuyền chế biến – phục vụ xuất khẩu.
• Ngành nông sản: Các sản phẩm như xoài, thanh long, rau củ… được dán tem QR để truy xuất lịch sử canh tác, sử dụng phân thuốc, chứng nhận VietGAP, GlobalG.A.P.
• Ngành mỹ phẩm: Tem chống giả kết hợp QR giúp người dùng kiểm tra sản phẩm chính hãng, hạn sử dụng, thành phần và chứng nhận an toàn.
• Ngành dược liệu: Dùng để kiểm tra nguồn gốc dược liệu sạch, quy trình sơ chế, bảo quản và đơn vị cung cấp được cấp phép.

Hiệu quả mang lại

• Minh bạch thông tin sản phẩm: Tăng niềm tin của người tiêu dùng trong và ngoài nước.
• Tăng trưởng doanh thu: Sản phẩm có truy xuất rõ ràng thường được định giá cao hơn và dễ tiêu thụ.
• Mở rộng thị trường: Đáp ứng yêu cầu truy xuất của các thị trường xuất khẩu như EU, Hoa Kỳ, Nhật Bản, Hàn Quốc…

6. Những lưu ý khi sử dụng tem truy xuất nguồn gốc

Để đảm bảo tem truy xuất nguồn gốc phát huy hiệu quả tối đa trong việc minh bạch thông tin và bảo vệ thương hiệu, doanh nghiệp cần lưu ý các điểm sau:

Lựa chọn đúng loại tem phù hợp

Tùy theo tính chất sản phẩm, quy mô kinh doanh và đối tượng khách hàng mục tiêu, doanh nghiệp nên lựa chọn loại tem phù hợp:

• Với người tiêu dùng phổ thông: Tem QR đơn giản, dễ quét.
• Với sản phẩm có giá trị cao hoặc dễ bị làm giả: Nên dùng tích hợp QR chống giả hoặc RFID.

Đảm bảo thông tin truy xuất chính xác và thường xuyên cập nhật

Thông tin lưu trong hệ thống truy xuất phải đầy đủ, rõ ràng và được cập nhật theo từng lô sản xuất, vận chuyển hoặc thay đổi về chứng nhận, nhà cung cấp… Điều này giúp nâng cao uy tín và đảm bảo tính minh bạch trong toàn bộ vòng đời sản phẩm.

Tuyệt đối không sử dụng tem giả hoặc tem có thông tin mập mờ

Sử dụng tem không rõ nguồn gốc hoặc thông tin không minh bạch sẽ làm mất lòng tin của người tiêu dùng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến hình ảnh thương hiệu, thậm chí có thể vi phạm pháp luật.

Tối ưu vị trí dán tem trên bao bì

Tem truy xuất cần được dán ở vị trí dễ nhìn, dễ thao tác quét bằng điện thoại – tránh các vị trí bị gấp, cong, lóa sáng hoặc dễ bị rách trong quá trình vận chuyển.

Tuân thủ quy định pháp lý hiện hành

Doanh nghiệp phải tuân thủ các quy định của Nhà nước về tem truy xuất nguồn gốc, đặc biệt liên quan đến bảo mật dữ liệu, quyền riêng tư người tiêu dùng, và tiêu chuẩn ghi nhãn hàng hóa.

7. Một số câu hỏi thường gặp về tem truy xuất nguồn gốc

Có bắt buộc phải dán tem truy xuất không?

• Hiện nay, đối với một số ngành hàng như nông sản, thực phẩm, dược phẩm, sản phẩm xuất khẩu… việc truy xuất nguồn gốc đang dần trở thành yêu cầu bắt buộc theo quy định của pháp luật (Luật An toàn thực phẩm số 55/2010/QH12; Thông tư 25/2019/TT‑BYT của Bộ Y tế;…)  hoặc tiêu chuẩn của thị trường nhập khẩu.
• Với các ngành khác, tuy chưa bắt buộc nhưng việc triển khai tem truy xuất là xu hướng tất yếu để nâng cao tính minh bạch và năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp.

Doanh nghiệp nhỏ có thể sử dụng tem truy xuất được không?

Hoàn toàn có thể. Hiện nay có rất nhiều giải pháp truy xuất nguồn gốc linh hoạt, chi phí hợp lý, phù hợp với doanh nghiệp vừa và nhỏ, hợp tác xã, hộ sản xuất cá thể… Việc sử dụng tem truy xuất còn giúp doanh nghiệp nhỏ xây dựng uy tín, mở rộng thị trường và tiếp cận người tiêu dùng dễ dàng hơn.

In tem truy xuất nguồn gốc ở đâu?

Doanh nghiệp có thể:

• Tự in nếu hệ thống truy xuất cho phép thiết kế và xuất file tem (PDF, PNG…) để in bằng máy in tem.
• Đặt in tại đơn vị cung cấp tem hoặc đối tác công nghệ tích hợp truy xuất – các đơn vị này thường hỗ trợ cả thiết kế và in ấn theo yêu cầu, đúng tiêu chuẩn kỹ thuật.

Giá tem truy xuất nguồn gốc có đắt không?

Giá tem phụ thuộc vào loại tem (QR đơn, chống giả, RFID…), số lượng in, và tính năng tích hợp.

• Tem QR cơ bản thường có chi phí thấp, chỉ vài trăm đến vài nghìn đồng/tem.
• Tem chống giả hoặc RFID có giá cao hơn, phù hợp với sản phẩm giá trị cao.

Tuy nhiên, so với giá trị gia tăng về thương hiệu, niềm tin người tiêu dùng và khả năng mở rộng thị trường, chi phí đầu tư cho tem truy xuất được đánh giá là hợp lý và hiệu quả.

Tem truy xuất nguồn gốc chính là cây cầu nối liền sản phẩm với niềm tin người dùng. Một chiếc tem nhỏ bé – nhưng lại ghi dấu cả hành trình lớn: từ vùng nguyên liệu đến dây chuyền sản xuất, từ minh bạch đến trách nhiệm. 

Doanh nghiệp xây dựng được niềm tin qua sự minh bạch ấy sẽ là doanh nghiệp phát triển bền vững và vươn xa trên thị trường.