Các tiêu chuẩn ISO và HACCP ảnh hưởng gì đến tem truy xuất sản phẩm?

Trong bối cảnh thị trường ngày càng khắt khe về chất lượng và minh bạch thông tin sản phẩm, tem truy xuất nguồn gốc đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối chuỗi giá trị, đảm bảo truy vết nhanh chóng và minh bạch toàn bộ quy trình sản xuất – đặc biệt khi gắn liền với các tiêu chuẩn quốc tế như ISO và HACCP.

Vậy các tiêu chuẩn ISO và HACCP ảnh hưởng gì đến tem truy xuất sản phẩm trong doanh nghiệp? Vì sao việc tích hợp tiêu chuẩn quốc tế lại là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả quản lý và mở rộng thị trường xuất khẩu?

Bài viết này, iCheck sẽ giúp bạn làm rõ mối liên hệ này và đưa ra các gợi ý thiết thực để triển khai hệ thống tem truy xuất phù hợp chuẩn mực quốc tế, đồng thời tránh các rủi ro thường gặp.

1. Tổng quan về các tiêu chuẩn ISO & HACCP

Việc áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế như ISO 9001, ISO 22000 và HACCP giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực quản lý chất lượng và an toàn thực phẩm, góp phần quan trọng trong việc xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc minh bạch, chính xác và tin cậy.

ISO 9001 – Quản lý chất lượng

Mục tiêu chính: Thiết lập hệ thống quản lý chất lượng toàn diện nhằm kiểm soát và cải tiến liên tục quy trình sản xuất, kinh doanh và dịch vụ.

Liên hệ với tem truy xuất:

• Yêu cầu doanh nghiệp minh bạch toàn bộ quy trình sản xuất.
• Doanh nghiệp cần thiết lập hồ sơ, dữ liệu cần thiết như: nguyên liệu đầu vào, kiểm tra chất lượng, lịch sử giao hàng… để chứng minh quy trình được kiểm soát theo yêu cầu của ISO 9001.
• Doanh nghiệp có thể tích hợp tem truy xuất để thể hiện dữ liệu minh bạch tới đối tác và người tiêu dùng — hỗ trợ nâng cao chất lượng và trải nghiệm khách hàng.

ISO 22000 – Quản lý an toàn thực phẩm

ISO 22000 là tiêu chuẩn quốc tế tích hợp các nguyên tắc của HACCP vào hệ thống quản lý, giúp doanh nghiệp kiểm soát hiệu quả các mối nguy liên quan đến an toàn thực phẩm.

Đây cũng là một trong những câu trả lời quan trọng khi đặt ra câu hỏi truy xuất nguồn gốc thực phẩm là gì – bởi hệ thống truy xuất muốn vận hành hiệu quả cần được xây dựng dựa trên nền tảng kiểm soát rủi ro và minh bạch dữ liệu toàn chuỗi.

Tác động đến dữ liệu truy xuất:

• Ghi nhận chi tiết mã lô sản xuất, nguồn gốc nguyên liệu, điều kiện bảo quản, vận chuyển, xử lý sự cố… vào hệ thống truy xuất.
• Tem thông minh có thể truy xuất thông tin như mã lô, điều kiện bảo quản, nguồn gốc nguyên liệu… giúp đáp ứng các yêu cầu minh bạch và nâng cao niềm tin với người tiêu dùng, nhưng việc thể hiện đến đâu là tùy chiến lược minh bạch của từng doanh nghiệp.

HACCP – Phân tích mối nguy và điểm kiểm soát tới hạn

Nguyên tắc 7 bước của HACCP:

• Phân tích mối nguy
• Xác định các điểm kiểm soát tới hạn (CCP)
• Thiết lập giới hạn tới hạn cho từng CCP
• Thiết lập hệ thống giám sát các CCP
• Thiết lập hành động khắc phục
• Thiết lập quy trình xác nhận
• Thiết lập hệ thống lưu trữ tài liệu và hồ sơ

Tác động đến thông tin truy xuất:

• Tại mỗi điểm kiểm soát tới hạn (CCP), doanh nghiệp cần ghi lại đầy đủ dữ liệu như: nhiệt độ bảo quản, thời gian chế biến, kết quả kiểm nghiệm…
• Những thông tin này có thể được tích hợp vào tem truy xuất nguồn gốc, giúp minh bạch quy trình kiểm soát an toàn thực phẩm và hỗ trợ truy xuất khi xảy ra sự cố.

2. Các tiêu chuẩn ISO và HACCP ảnh hưởng gì đến tem truy xuất sản phẩm?

Yêu cầu về nội dung dữ liệu

Các tiêu chuẩn như ISO 22000 và HACCP yêu cầu doanh nghiệp thiết lập hệ thống truy xuất nguồn gốc đủ chi tiết để truy vết hiệu quả. Các thông tin thường cần ghi nhận gồm: ngày sản xuất, mã lô, nguồn nguyên liệu, điều kiện bảo quản, vận chuyển…

Tem truy xuất nên tích hợp thông tin liên kết với dữ liệu tại các điểm kiểm soát quan trọng (CCP), giúp phục vụ công tác giám sát và truy vết khi cần thiết.

Định dạng mã và khả năng truy cập

• Để đáp ứng yêu cầu truy xuất nhanh và chính xác trong hệ thống HACCP và ISO 22000, nhiều doanh nghiệp lựa chọn sử dụng mã QR hoặc DataMatrix do khả năng lưu trữ dữ liệu lớn và khả năng truy cập dễ dàng.
• Mã truy xuất phải có độ chính xác cao, không dễ bị làm mờ, tẩy xóa hay in sai – đảm bảo duy trì khả năng quét và xác thực trong suốt vòng đời sản phẩm.

Quy trình cập nhật và lưu trữ dữ liệu

• Theo yêu cầu của ISO, thông tin truy xuất phải được cập nhật liên tục và lưu vết đầy đủ. Do đó, tem truy xuất cần được kết nối với các hệ thống dữ liệu động như ERP, MES, SCADA…
• Ví dụ: khi có thay đổi về nguyên liệu đầu vào, hệ thống truy xuất cần cập nhật dữ liệu liên quan gắn với lô hàng tương ứng. Tem QR có thể dẫn đến bản ghi đã cập nhật trong cơ sở dữ liệu.

Truy xuất theo chuỗi giá trị

• Tem truy xuất không chỉ áp dụng cho sản phẩm hoàn chỉnh mà còn cần được triển khai trong từng công đoạn sản xuất – từ nguyên liệu, chế biến, đóng gói đến lưu kho. Điều này giúp doanh nghiệp đạt yêu cầu đồng bộ hóa toàn chuỗi theo tiêu chuẩn ISO 22000.
• Đồng thời, hệ thống tem phải hỗ trợ truy xuất ngược toàn bộ chuỗi cung ứng, phục vụ yêu cầu phân tích mối nguy và điểm kiểm soát trọng yếu (HACCP), từ đầu vào đến thành phẩm.

3. Lợi ích khi đồng bộ tem truy xuất với các tiêu chuẩn ISO & HACCP

• Tăng niềm tin người tiêu dùng: Việc đồng bộ tem truy xuất với các tiêu chuẩn quốc tế giúp minh bạch hóa thông tin sản phẩm. Dữ liệu được chuẩn hóa, dễ kiểm chứng và truy cập, từ đó củng cố lòng tin của người tiêu dùng vào chất lượng và độ an toàn của sản phẩm.
• Đáp ứng yêu cầu xuất khẩu: Nhiều thị trường khó tính như EU, Nhật Bản, Hoa Kỳ… yêu cầu sản phẩm phải tuân thủ các tiêu chuẩn ISO 22000, HACCP kèm theo hệ thống truy xuất nguồn gốc đầy đủ. Việc tích hợp tem truy xuất đạt chuẩn giúp doanh nghiệp dễ dàng vượt qua các rào cản kỹ thuật, mở rộng thị trường quốc tế.
• Nâng cao hiệu quả quản trị nội bộ: Hệ thống truy xuất chuẩn hóa cho phép doanh nghiệp kiểm tra nhanh quy trình sản xuất, phát hiện và xử lý sự cố kịp thời. Điều này giảm thiểu rủi ro, hạn chế sai sót và nâng cao năng lực quản lý chất lượng.
• Tích hợp vào lộ trình chuyển đổi số: Tem truy xuất không chỉ là công cụ chống giả mà còn đóng vai trò như một mắt xích trong hệ thống quản trị số hóa. Việc tích hợp tem truy xuất với các tiêu chuẩn ISO/HACCP góp phần hoàn thiện hệ sinh thái số, hỗ trợ doanh nghiệp quản lý sản phẩm toàn diện từ sản xuất đến tiêu thụ.

4. Rủi ro khi triển khai tem không đạt yêu cầu tiêu chuẩn

• Dữ liệu sai lệch, không đồng nhất: Nếu tem truy xuất không được kết nối hoặc cập nhật đồng bộ với hệ thống nội bộ, sẽ dẫn đến thông tin sản phẩm bị sai lệch giữa các khâu sản xuất, lưu kho, phân phối. Điều này có thể làm giảm uy tín doanh nghiệp, vi phạm quy định về ghi nhãn và bị cơ quan chức năng xử lý.
• Không thể truy vết khi xảy ra sự cố: Hệ thống tem truy xuất kém chất lượng hoặc không được quản lý đúng cách sẽ không cung cấp đủ dữ liệu để xác định nguyên nhân sự cố. Việc không truy vết được lô hàng ảnh hưởng có thể gây hậu quả nghiêm trọng đến sức khỏe người tiêu dùng và tăng nguy cơ bị kiện tụng, thu hồi quy mô lớn.
• Không đạt yêu cầu đánh giá tiêu chuẩn: ISO 22000 và HACCP yêu cầu hệ thống truy xuất phải minh bạch, chính xác và có khả năng truy xuất ngược – xuôi toàn chuỗi cung ứng. Nếu tem truy xuất không đảm bảo liên kết dữ liệu một cách đầy đủ, doanh nghiệp có thể không vượt qua các đợt đánh giá, ảnh hưởng đến khả năng mở rộng thị trường và xuất khẩu.

5. Gợi ý triển khai tem truy xuất phù hợp tiêu chuẩn

Đối với doanh nghiệp đã đạt ISO/HACCP

• Tích hợp hệ thống truy xuất vào quy trình kiểm soát chất lượng: Doanh nghiệp nên đồng bộ hóa tem truy xuất (mã QR, mã lô…) với hệ thống QMS/ERP để giám sát xuyên suốt quá trình sản xuất, từ nguyên liệu đầu vào đến thành phẩm – giúp phát hiện sai sót và thực hiện hành động khắc phục kịp thời.
• Đào tạo và vận hành đúng quy trình: Đảm bảo toàn bộ nhân sự liên quan đến truy xuất hiểu rõ quy trình ghi nhận – cập nhật – xác minh thông tin sản phẩm. Việc tuân thủ đúng thao tác giúp duy trì tính chính xác của dữ liệu và đáp ứng yêu cầu kiểm tra nội bộ, đánh giá định kỳ.

Đối với doanh nghiệp chưa đạt tiêu chuẩn

• Khởi đầu bằng số hóa chuỗi sản xuất: Áp dụng phần mềm truy xuất nguồn gốc để ghi nhận dữ liệu toàn bộ chuỗi sản xuất, thiết lập liên kết giữa từng công đoạn – đây là nền tảng quan trọng để sau này xây dựng hệ thống HACCP hoặc ISO 22000.
• Xây dựng hệ thống dữ liệu nền chất lượng: Doanh nghiệp cần hoàn thiện bộ hồ sơ dữ liệu truy xuất: từ thông tin nguyên liệu, công đoạn sản xuất đến bảo quản, phân phối. Hệ thống dữ liệu vững chắc sẽ hỗ trợ hiệu quả trong quá trình đánh giá, cấp chứng nhận tiêu chuẩn quốc tế.

Có thể thấy, tem truy xuất nguồn gốc ngày nay không chỉ là công cụ kỹ thuật mà còn là “cửa ngõ” giúp doanh nghiệp chạm tới những chuẩn mực quản lý toàn cầu như ISO 9001, ISO 22000 hay HACCP. Khi được thiết kế và vận hành đúng chuẩn, tem truy xuất giúp củng cố niềm tin người tiêu dùng, đảm bảo an toàn thực phẩm, tăng khả năng xuất khẩu và hỗ trợ quản trị nội bộ hiệu quả hơn.

Ngược lại, nếu xem nhẹ hoặc triển khai tem không đạt yêu cầu, doanh nghiệp có thể đối mặt với nhiều rủi ro: dữ liệu sai lệch, không đạt tiêu chuẩn đánh giá, hoặc thậm chí bị loại khỏi chuỗi cung ứng quốc tế. Vì vậy, việc đầu tư nghiêm túc vào hệ thống tem truy xuất – đặc biệt là đồng bộ với các tiêu chuẩn ISO/HACCP – là chiến lược lâu dài và bền vững mà bất kỳ doanh nghiệp nào cũng nên ưu tiên ngay từ hôm nay.

Nguồn tham khảo

1. Wikipedia. (n.d.). ISO 9001. Wikipedia tiếng Việt. https://vi.wikipedia.org/wiki/ISO_9001

2. Wikipedia. (n.d.). ISO 22000. Wikipedia tiếng Việt. https://vi.wikipedia.org/wiki/ISO_22000

3. Wikipedia. (n.d.). HACCP. Wikipedia tiếng Việt. https://vi.wikipedia.org/wiki/HACCP